Vernieuwde richtlijn bij verhoogde waarden van PSA-bloedtest
Begin dit jaar is de ‘Module diagnostische prostaat MRI voor de NVU-richtlijn Prostaatcarcinoom’ ingegaan. De NVU is de Nederlands Vereniging van Urologen.
Deze vernieuwde richtlijn stelt dat voortaan een MRI-scan gemaakt dient te worden als sprake is van verhoogde waarden bij een PSA-bloedtest en er een indicatie is voor een prostaat biopsie. Tot nu toe werd er in dit geval standaard weefsel afgenomen, een pijnlijke ingreep, die leidt tot complicaties en overbehandeling. De komst van deze module, die bovendien kan leiden tot een flinke verlaging van de zorgkosten, is mede te danken aan prof. dr. Jelle Barentsz, radioloog in het Radboudumc en dr. Ivo Schoots, radioloog in het Erasmus MC.
Dr. Inge van Oort, uroloog in het Radboudumc: ‘Dit betekent voor urologen dat we patiënten sneller duidelijkheid kunnen geven. Bovendien is het voordeel dat een eventueel biopt na een MRI preciezer is. Dit verkleint de kans op misprikken en complicaties.’ Prostaatkanker is na longkanker de meest voorkomende kankersoort bij de man. Jaarlijks komen er in Nederland ongeveer 10.000 nieuwe patiënten bij en overlijden ongeveer 2.500 mannen aan prostaatkanker. Bij mannen met een verdenking op prostaatkanker, bijvoorbeeld door een verhoogd PSA, moet vanaf nu een prostaat- MRI gemaakt worden. Deze richtlijn vervangt de huidige methode waar een prostaatbiopt (met twaalf weefselprikken) volgt op een verhoogde PSA-waarde. Bij een scan waaruit geen afwijkingen blijken, kan de patiënt nu gerustgesteld naar huis, zonder prikken. Bij een afwijkende scan kan er een gericht biopt worden gedaan: niet met twaalf maar met drie naalden. Bij een afwijkende MRI moeten alsnog weefselprikken worden afgenomen, maar kan veel gerichter geprikt worden. De nieuwe richtlijn-module adviseert zekerheidshalve nog
Bij een scan waaruit geen afwijkingen blijken, kan de patiënt nu gerustgesteld naar huis standaardbiopten naast de gerichte biopten te handhaven. In (top)-expertise centra worden, op basis van interne controle van de nauwkeurigheid van de MR-gerichte biopten, de standaardbiopten achterwege gelaten.
Lagere zorgkosten en minder complicaties en overbehandeling
Jaarlijks zijn er 40.000 mannen met een verhoogd PSA. Hiervan ondergaan met de oude methode 25.000 een biopt dat achteraf niet nodig blijkt te zijn. Daarvan krijgen zo’n 1.200 mannen complicaties, zoals bloedingen en ontsteking. Bovendien worden ook regelmatig niet agressieve kankersoorten ontdekt. Deze hoeven niet behandeld te worden, maar dat blijkt in de praktijk vaak wel te gebeuren, wat kan leiden tot onnodige impotentie en incontinentie. Gebruik van een top-expertise prostaat MRI zal kunnen leiden tot:
- 57% minder biopten (22.800 mannen)
- 16% minder overdiagnostiek en overbehandeling (6.400 mannen minder)
- 3% meer ontdekken van agressieve kankers (1.200 mannen meer)
- 9 maal minder weefselprikken (51.600 in plaats van 480.000)
- 23 maal minder complicaties van de weefselprikken (52 in plaats van 1.200 mannen)
- Het kan leiden tot een kostenbesparing van €15.000.000,-
Deze cijfers zijn ten opzichte van de tot nu toe gebruikelijke diagnostiek met PSA gevolgd door weefselprikken. Ze zijn gebaseerd op cijfers van de Radboudumc expertise MRI’s 4M studie, het Radboudumc Prostaat Diagnostisch Centrum en de Andros mannenkliniek.
MRI-scan
Prof. dr. Jelle Barentsz van het Radboudumc deed jarenlang onderzoek naar de meerwaarde van een MRI-scan boven de standaard weefselprikken. Hij werkte hierin samen met onder anderen dr. Ivo Schoots van het Erasmus MC, die zegt: ‘Het is van belang dat mannen met een
Bij een afwijkende MRI moeten alsnog weefselprikken worden afgenomen
verdenking op prostaatkanker eerst een goede MRI laten maken. Dat geeft duidelijkheid aan de diagnostiek en vervolgstappen.’
Jelle Barentsz is blij dat deze module nu wordt ingesteld, en geeft aan wat de vervolgstappen zijn. ‘Omdat de richtlijn nu pas van kracht wordt, kennen nog niet alle huisartsen de voordelen van de combinatie van PSA+MRI, en zijn nog niet alle urologen op de hoogte.
Bij het implementeren van de vernieuwde richtlijn is een plan van aanpak noodzakelijk om de kwaliteit van de prostaat MRI’s te garanderen en de stijging in het aantal prostaat MRI’s (30.000-40.000) te kunnen faciliteren voor wat betreft:
- MRI-capaciteit (zeker vanwege de reeds bestaande wachtlijsten in een gemiddeld Nederlands ziekenhuis),
- bemensing van MRI apparatuur (laboranten)
- het beoordelen van de onderzoeken (abdomen-radiologen). De Nederlandse Vereniging voor Radiologie zag deze richtlijnverandering aankomen, daarom is er al een aantal radiologen en laboranten opgeleid. Maar dit is nog onvoldoende, dus het zal nog even duren voordat we ‘up en running’ zijn. Wij werken tevens hard aan een kwaliteitsorgaan voor certificering en training, maar dit moet nu snel een vervolg krijgen.’
‘Omdat de richtlijn nu pas van kracht wordt, kennen nog niet alle huisartsen de voordelen van de combinatie van PSA+MRI
AFWIJKENDE MENINGEN
Er is veel media-aandacht geweest voor het feit dat het maken van een MRI de norm is geworden bij een verhoogde PSA en een indicatie dat een biopt gewenst is. Zo verschenen dr. Inge van Oort en prof. dr. Jelle Barentz van het Radboudumc op de dag van publicatie (29 januari 2020) in het NOS-journaal. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van het Radboudumc over die nieuwe module diagnostische prostaat MRI.
Op 31 januari, 2 dagen later, publiceerde de NVU een persbericht met daarin de volgende -afwijkende cq verduidelijkende- tekst:
Als de uitslag van de MRI goed is en het risico op een agressief prostaatkanker laag is wordt aanbevolen om, in overleg met de patiënt, een biopt achterwege te laten. Het afnemen van een biopt via de anus is namelijk niet zonder risico, zoals een ontsteking. De gevoeligheid, zoals in een ander persbericht expliciet werd vermeld, is niet zodanig dat er verdoving of zelfs narcose nodig is en valt meestal erg mee.
Als de uitslag van de MRI aanleiding geeft voor verder onderzoek, dan moet alsnog een biopt worden afgenomen, maar dan kun je veel gerichter prikken. Meestal moeten er daarnaast wel meer dan drie biopten genomen worden om de rest van de prostaat goed te kunnen beoordelen. Ook hierover kan naar aanleiding van het eerder persbericht verwarring ontstaan. Veelal worden er dus meer in plaats van minder biopten bij één man genomen als er tevoren een MRI is gemaakt. Wel is het zo dat er in totaal bij veel minder mannen biopten zullen worden genomen. Bovendien duurt de uitslag van een biopt geen maanden, hooguit een à twee weken.’
Bron: persbericht NVU d.d. 31 januari 2020 https://www.nvu.nl/en-us/overdenvu/NieuwsDetails.aspx?p1=feda83f2-d7e5-467f-b224-a15ab164cebc
Richtlijn Prostaatcarcinoom, module diagnostische prostaat MRI
De richtlijn Prostaatcarcinoom, module diagnostische prostaat MRI is vastgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU), in samenwerking met onder meer het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten, de Nederlandse Vereniging voor Radiologie, de Nederlandse Vereniging voor Nucleaire Geneeskunde, de Nederlandse Vereniging voor Pathologie, de Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie en de Nederlandse Internisten Vereniging. De richtlijn wordt onderschreven door Prostaatkankerstichting. De wijziging is gepresenteerd en geautoriseerd tijdens de Algemene Vergadering d.d. 7 november 2019 en zal worden gepubliceerd in de Richtlijnendatabase.
Bron: Persbericht Radboudumc d.d. 29 januari 2020 https://www.radboudumc.nl/nieuws/2020/ nieuwe-richtlijn-opsporing-prostaatkanker
